De onvermelde koning op het Tapijt van Bayeux

Taptijt van Bayeux, c. 1075. Photo: S. Lemagnen, La Tapisserie de Bayeux. Une Chronique des temps vikings (Bayeux 2007).

Een van de meest tot de verbeelding sprekende bronnen uit de middeleeuwen is het Tapijt van Bayeux, dat rond 1076 is vervaardigd. Het Tapijt, dat in feite een borduurwerk is, vertelt het verhaal van de verovering van Engeland in 1066 door Willem de Veroveraar (1027-1087). De slag van Hastings op 14 oktober 1066 is algemeen bekend en is prominent verbeeld. Willem versloeg in deze slag Koning Harold van Engeland.

De slag van 25 september 1066 bij York is echter in de vergetelheid geraakt. Ten onrechte, want zonder deze slag zouden de kansen van Willem op succes wel eens een stuk kleiner geweest kunnen zijn. Harold vocht namelijk een twee frontenoorlog.

Op 25 september moest hij een invasie van Koning Harold van Noorwegen afslaan. Spoedig daarop vernam hij van de invasie van Willem, die op 29 september bij Pevensey aan de zuidkust van Engeland aan land was gegaan met een leger van tussen de 12 000 en 15 000 manschappen, waaronder 3 000 cavalerie.

Aanleiding voor deze strijd was de opvolging van de kinderloze Engelse Koning Edward, die op 5 januari 1066 overleed. Het Tapijt heeft deze opvolgingsstrijd tot onderwerp, maar negeert de invasie van Harold.

Er zijn geen aanwijzingen dat Willem en Harold afspraken hadden gemaakt voor een gemeenschappelijke invasie. Wellicht is het eerder zo dat Harold Willem een slag voor wilde zijn.

Hoe het ook zij, Koning Harold (c.1015-1066), heeft een maand eerder dan Willem een poging ondernomen Koning Harold van Engeland van de troon te stoten. De noordelijke interesse in Engeland en Schotland ging terug tot de negende eeuw. Vanaf het midden van de negende eeuw zouden Deense Koningen in Engeland vaste grond onder de voet krijgen. De Noren stonden vanouds op gespannen voet met de Denen.

De inval van Koning Harold van Noorwegen was vooral een aanval op de erfvijand Denemarken. De geschiedenis van deze Harold is een avonturenroman. Harold was een halfbroer van de Noorse Koning Harold de Heilige (990-1030), die in 1016 het Christendom in Noorwegen introduceerde.

Na een verblijf aan het Russische hof in Kiev en aan het Byzantijnse hof als aanvoerder van de keizerlijke lijfwacht, vertrok hij naar het Heilige Land. Daarna trekt hij in dienst van de keizer ten strijde tegen het Islamitische Sicilië. De Noormannen zouden nog lang in Zuid-Italië blijven en een Noors koninkrijk stichten. In 1038 is hij weer terug in Noorwegen om in 1047 koning te worden.

Deze geschiedenis geeft aan dat Vikingen een politieke factor van betekenis waren en het tijdperk van plundertochten achter zich hadden gelaten. De culturele, economische en politieke betekenis van de Noormannen strekte zich over grote delen van Europa uit. Het Doomsday boek, kathedralen, miniaturen, handel, landbouw en een gedegen bestuur zijn maar enkele van de vele voorbeelden.

Ook het Tapijt van Bayeux (waarschijnlijk gemaakt in Canterbury) past in de Noorse kunsttraditie. Vanuit historisch oogpunt is bovendien de prominente aanwezigheid van Bisschop Odo van Bayeux, halfbroer van Willem, van grote betekenis. Odo is wellicht de opdrachtgever van het Tapijt, maar in ieder geval de eerste bisschop die op een seculier werk als legeraanvoerder, adviseur, politicus en geestelijke wordt afgebeeld.

Het Tapijt is meer dan alleen maar een kunstwerk. Het is een documentaire. Bron: S. Lemagnen, La Tapisserie de Bayeux. Une Chronique des temps vikings (Bayeux 2007)