Majesteit zonder troonopvolging

De St. Lazare in Autun, timpaan met maiestas domini , 1125-1135. Foto: TES.

De St. Lazare kerk van Autun draagt als een van de weinige overgeleverde kunst uit de twaalfde eeuw de naam van zijn kunstenaar, Gislebertus. De sculptuur is waarschijnlijk tussen 1125 en 1135 vervaardigd met de bouw van de kerk. De St. Lazare werd gebouwd naast de bisschopskerk St. Nazaire, de feestelijke inwijding vond plaats door Paus Innocentius II.

In 1146 werden de overblijfselen van Lazarus als relieken van de St. Nazaire naar de St. Lazare overgebracht. De snel groeiende stroom pelgrims noodzaakte tot de bouw van steeds grotere kerken, niet alleen in Autun, maar op alle pelgrimroutes. Aan de andere kant genereerden de pelgrims steeds meer inkomsten voor kerk en stad. Daarnaast speelden prestige en macht van bisschoppen en abten, rijke donateurs en zelfrepresentatie van (lokale) machthebbers een rol.

Pelgrims beschouwden hun tocht als het leven van Christus zelf. Ieder individu is immers op reis en permanent onderweg in het aardse en alleen het Goddelijke rijk, het hemelse Jeruzalem, geeft de rust en geborgenheid van de mens, die zijn bestemming gevonden heeft. De aanblik van de majestas domini, de verbeelding van de dag des oordeels was het hoogtepunt van iedere nieuwe etappe. Hier kreeg de pelgrim de bevestiging dat ook hij tot de uitverkorenen voor het hemelse rijk kon worden uitverkoren.

De tronende Christus straalt in zijn letterlijke verhevenheid een grote rust uit, hij heeft weliswaar de draadjes van het leven in handen, hij scheidt de goeden en de kwaden, maar hij is menselijk, de pater familias. Ruim negenhonderd jaar troont de figuur van de tronende Christus als een baken van rust op het voorportaal, omgeven door het drama van het menselijke leven in een notendop,  meesterlijk weergegeven door Gislebertus, een Romaanse meester in de sculptuurkunst, die beelden kon laten spreken. Voor de middeleeuwse pelgrim verbeeldde Christus de triomf over de dood en regeerde, Christus vanaf zijn troon (maiestas domini) en het kruis (regnavit de ligno deus).