De oude Bataafse nederzetting bij het huidige Nijmegen werd door de Romeinen Oppidum Batavorum genoemd, totdat de Romeinse keizer Traian in 104 na Christus het recht op een markt aan de stad verleende en Nijmegen zo de oudste stad van het huidige Nederland werd.
De stad werd Ulpia Noviomagus (nieuwe markt) genoemd. De Romeinen bouwden een kasteel (Castellum) op de heuvel. Frankische heersers regeerden over dit gebied na het vertrek van de Romeinen in de vijfde eeuw, eerst de Merovingen en daarna de Karolingische dynastie.
Karel de Grote (738-814) bezocht de stad meerdere malen en bouwde een koninklijk paleis (Paltz) op de heuvel. Dit paleis werd verwoest door de Vikingen (880) en de Lotharingse ridders (1047), maar rond 1155 herbouwd door de Salische keizer Barbarossa (1122-1190).
De ruïne van de St. Maartenskapel is het enige zichtbare overblijfsel van dit kasteel. De burcht kreeg de naam Valkhof en overleefde zes eeuwen en vele oorlogen, maar niet het besluit van de Staten van Gelre om de burcht om financiële redenen in 1795 te slopen. Frankrijk had de Nederlandse provincies bezet en de kastelen leken niet meer bruikbaar, maar wel duur in onderhoud.
Het kasteel werd gesloopt en de onderdelen verkocht, de opbrengst ging naar de Franse schatkist. Alleen de ruïne van de St. Maartenskapel uit de twaalfde eeuw en de St. Nicolaaskapel overleefden de slopershamer. Deze kapel werd rond 1030 gebouwd en is het oudste en nog enige intacte gebouw op de heuvel.
De oorspronkelijke architectuur was romaans, maar rond 1400 werd de kapel gedeeltelijk in gotische stijl aangepast. De fresco’s op het plafond werden in 1570 geschilderd toen Anna van Oostenrijk (1549-1580), de vrouw van Philips II van Spanje (1527-1598), de stad en de kapel bezocht.
De kapel overleefde de reformatie van 1578 en zelfs de Tweede Wereldoorlog toen de stad het doelwit werd van een verkeerd geallieerd bombardement in februari 1944 en een front stad werd in en na september 1944.
De prachtige kapel is open voor het publiek en informatie is beschikbaar in het Engels, Duits, Frans en Nederlands. (Bron en verdere informatie: www.valkhof.nl).